Pokrzywdzony - Prawa i obowiązki - Komenda Powiatowa Policji w Świdnicy

W postępowaniu karnym pokrzywdzony posiada wymienione poniżej uprawnienia i obowiązki:

Osoba fizyczna lub prawna, której dobro zostało bezpośrednio naruszone lub zagrożone przez przestępstwo, jestpokrzywdzonym w postępowaniu karnym (art. 49§1). Przedstawiciel lub opiekun pokrzywdzonego małoletniego, całkowiciealbo częściowo ubezwłasnowolnionego lub nieporadnego może wykonywać jego prawa (art. 51). Osoba najbliższa lubpozostająca na utrzymaniu zmarłego pokrzywdzonego może wykonywać jego prawa (art. 52).

W postępowaniu przygotowawczym poprzedzającym wniesienie sprawy do sądu pokrzywdzony jest stroną procesową (art.299§1). W postępowaniu sądowym może być stroną (oskarżycielem posiłkowym), jeżeli tego zażąda do czasurozpoczęcia przewodu sądowego (art. 53 i art. 54§1). W związku z tym pokrzywdzonemu przysługują wymienione poniżejuprawnienia:

Prawo do korzystania z pomocy wybranego przez siebie pełnomocnika, którym może być adwokat lub radca prawny. Niemożna mieć więcej niż trzech pełnomocników jednocześnie. W zależności od wyniku procesu kosztami wynajęciapełnomocnika może zostać obciążony oskarżony (art. 627–629). Jeżeli pokrzywdzony wykaże, że nie stać go napełnomocnika, sąd może wyznaczyć pełnomocnika z urzędu ( art. 78§1, art. 87§1 i 2, art. 88).

Prawo do bezpłatnej pomocy tłumacza, przy przesłuchaniu lub zapoznaniu z treścią dowodu, jeżeli pokrzywdzony niemówi po polsku, a także – w razie potrzeby – jeżeli jest on głuchy lub niemy (art. 204§1 i 2).

Prawo do złożenia zażalenia na postanowienie o odmowie wszczęcia lub umorzeniu postępowania (śledztwa lubdochodzenia) oraz złożenia zażalenia na bezczynność organu, jeżeli w ciągu 6 tygodni od złożenia przezpokrzywdzonego zawiadomienia o przestępstwie nie został on powiadomiony o wszczęciu albo odmowie wszczęciaśledztwa lub dochodzenia (art.306§1, 1a i 3, art. 325a § 2).

Prawo do składania wniosków o dokonanie czynności śledztwa lub dochodzenia, np. o przesłuchanie świadka, uzyskaniedokumentu, dopuszczenie opinii biegłego (art. 315 §1 i art. 325a§ 2). Jeśli istnieje obawa, że świadka nie będzie możnaprzesłuchać na rozprawie, pokrzywdzony może wystąpić o jego przesłuchanie przez sąd. Wniosek taki może zgłosićrównież prokuratorowi (art. 316§ 3).

Prawo do udziału w czynnościach postępowania przeprowadzanych na wniosek pokrzywdzonego oraz w czynnościach,których nie będzie można powtórzyć na rozprawie, np. w przesłuchaniu świadka. W czynnościach tych może równieżuczestniczyć pełnomocnik pokrzywdzonego ( art. 315 i art. 316) . Na żądanie należy dopuścić pokrzywdzonego doudziału również w innych czynnościach (art. 317§1). W szczególnie uzasadnionym wypadku można odmówićdopuszczania do udziału w czynności ze względu na dobro postępowania ( art. 316§1 i art. 317§2). Pokrzywdzonywezwany do osobistego stawiennictwa może usprawiedliwić swoją nieobecność spowodowaną chorobą tylkoprzedstawiając zaświadczenie wystawione przez lekarza sądowego. Inne zwolnienie jest w tym wypadku niewystarczające(art. 117§2a).

Prawo do udziału w przesłuchaniu biegłego oraz prawo do zapoznania się z jego pisemną opinią (art. 318).

Prawo dostępu do akt sprawy, w tym do przeglądania akt oraz samodzielnego sporządzania z nich odpisów i kopii(art.156§1). Pokrzywdzony może też odpłatnie uzyskać odpisy i kopie z akt sprawy ( art.156§ 2). Można odmówićdostępu do akt ze względu na ważny interes państwa lub dobro postępowania (art.156§ 5).

Prawo do złożenia wniosku o uzupełnienie śledztwa lub dochodzenia. Wniosek należy złożyć w terminie 3 dni od datykońcowego zaznajomienia podejrzanego z materiałami postępowania (art.321§ 5).

Prawo do złożenia wniosku o skierowanie sprawy do postępowania mediacyjnego w celu pogodzenia się z podejrzanym iewentualnego uzgodnienia naprawienia szkody (art. 23a). Udział w postępowaniu mediacyjnym jest dobrowolny.

Pozytywne wyniki przeprowadzonej mediacji są brane pod uwagę przez sąd przy wymiarze kary (art. 53§3 ustawy zdnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, Dz..U. poz.. 553, z późn. zm.).

Prawo do złożenia wniosku o naprawienie szkody lub zadośćuczynienie wyrządzonej krzywdzie aż do zamknięciaprzewodu sądowego (art. 49a).

Prawo do otrzymania informacji o uchyleniu tymczasowego aresztowania stosowanego wobec podejrzanego lub o jegoucieczce z aresztu śledczego (art. 253§ 3).

Prawo złożenia zażalenia na postanowienia i zarządzenia w wypadkach wskazanych w ustawie (art. 459) oraz na inneczynności naruszające jego prawa ( art. 302§ 2).

Prawo złożenia wniosku o otrzymanie informacji o zarzutach wobec oskarżonego oraz o dacie i miejscu rozprawy alboposiedzenia sądu, podczas którego może dojść do umorzenia postępowania, warunkowego umorzenia postępowania alboskazania oskarżonego bez przeprowadzania rozprawy (art. 337a).

Pokrzywdzony będący obywatelem polskim lub obywatelem innego państwa członkowskiego Unii Europejskiej może sięubiegać o państwową kompensatę na zasadach określonych w ustawie z dnia 7 lipca 2005 r.. o państwowejkompensacie przysługującej ofiarom niektórych czynów zabronionych (Dz.. U. z 2016 r. poz. 325).

Informacje dotyczące miejsca zamieszkania i miejsca pracy pokrzywdzonego nie są ujawniane w aktach sprawy.Zamieszcza się je w odrębnym załączniku wyłącznie do wiadomości organu prowadzącego postępowanie. Można jeujawnić tylko wyjątkowo (art.148a).

W razie zagrożenia dla życia lub zdrowia pokrzywdzonego lub jego najbliższych, mogą oni otrzymać ochronę Policji naczas czynności procesowej, a jeżeli stopień zagrożenia jest wysoki, mogą oni otrzymać ochronę osobistą lub pomoc wzakresie zmiany miejsca pobytu. Wniosek o udzielenie ochrony kieruje się do komendanta wojewódzkiego Policji zapośrednictwem organu prowadzącego postępowanie albo sądu (art. 1–17 ustawy z dnia 28 listopada 2014 r. o ochronie ipomocy dla pokrzywdzonego i świadka, Dz. U. z 2015 r. poz. 21).

Pokrzywdzony i jego najbliżsi mogą otrzymać bezpłatną pomoc medyczną, psychologiczną, rehabilitacyjną, prawną orazmaterialną w Sieci Pomocy dla Osób Pokrzywdzonych Przestępstwem (art. 43 § 8 pkt 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r.– Kodeks karny wykonawczy, Dz.. U. poz.. 557, z późn. zm.).

Jeżeli sprawcy zakazano zbliżania się lub kontaktowania się z pokrzywdzonym, zakaz ten, na wniosek pokrzywdzonego,może być wykonywany także w innym państwie członkowskim Unii Europejskiej na podstawie europejskiego nakazuochrony ( art. 611 w - art. 611 wc) .

Pokrzywdzony jest obowiązany:

• poddać się oględzinom i badaniom niepołączonym z zabiegiem chirurgicznym lub obserwacją w zakładzie leczniczym,jeżeli od stanu zdrowia zależy karalność czynu ( art.192§ 1);
• wskazać adresata (tzn. osobę lub instytucję z danymi adresowymi ) dla doręczeń w kraju, kiedy przebywa za granicą; wprzeciwnym wypadku pismo wysłane na ostatnio znany adres w kraju zostaje uznane za skutecznie doręczone, aczynność lub rozprawa zostanie przeprowadzona pod nieobecność pokrzywdzonego; niewskazanie adresata może równieżuniemożliwić złożenie wniosku, zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów ( art.138);
• podać nowy adres w wypadku zmiany miejsca zamieszkania lub pobytu, w tym także z powodu pozbawienia wolności winnej sprawie ( tymczasowego aresztowania, osadzenia w zakładzie karnym w celu odbycia kary); w przeciwnymwypadku pismo wysłane na dotychczasowy adres zostanie uznane za skutecznie doręczone, a czynnośc lub rozprawazostanie przeprowadzona pod nieobecność pokrzywdzonego; niewskazanie adresu może również uniemożliwić złożeniewniosku, zażalenia lub apelacji z powodu upływu terminów (art.139).

Jeżeli nie wskazano innej podstawy prawnej, przepisy w nawiasach oznaczają odpowiednie artykuły ustawy z dnia 6czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz..U. poz. 555, z późn.zm.).